PERTUBUHAN antarabangsa seperti Pertubuhan Makanan dan Pertanian (FAO), Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu (PBB) dan Pertubuhan Perdagangan Dunia (WTO) bersetuju dunia akan menghadapi krisis kelaparan yang tidak pernah berlaku sebelum ini.
Pada tahun 2021, sebanyak 140 juta penduduk bergelut dengan isu kelaparan teruk di seluruh dunia. Lantaran itu, PBB menggariskan empat langkah bagi menghentikan kedinamikan konflik dan kelaparan yang membawa kepada kematian.
Antaranya, memberi fokus kepada bekalan serta barangan keperluan orang awam, mengelakkan pembaziran makanan dan menggalakkan rakyat menghasilkan keperluan makanan asas melalui pertanian kendiri seperti mempraktikkan pertanian bandar.
Keperluan membangunkan pertanian bandar
Pertanian bandar ditafsirkan sebagai aktiviti menghasil, memproses, memasarkan makanan dan produk pertanian di dalam kawasan bandar serta pinggir bandar dengan menggunakan kaedah pengeluaran intensif, menggunakan semula sumber asli dan sisa buangan bandar untuk menghasilkan kepelbagaian tanaman.
Menurut Ketua Laboratori Belia Dalam Kepimpinan, Politik dan Kewarganegaraan, Institut Pengajian Sains Sosial (IPSAS), Universiti Putra Malaysia, Prof. Madya Dr. Haliza Abdul Rahman, di bandar-bandar maju dunia seperti London, 18 peratus (%) pengeluaran hasil pertaniannya adalah dari urban horticulture atau pertanian bandar oleh penduduk bandar.
“Di bandar Tokyo pula, 70 ribu penghuninya menjalankan pertanian bandar sebagai aktiviti sampingan bagi menampung kos keperluan makanan mereka.
“Singapura juga agak ke hadapan dengan mendasarkan vertical farming sebagai strategi untuk menambahkan pengeluaran makanan kepada 30% menjelang 2030 dalam usaha mengurangkan kebergantungan kepada makanan import,” katanya.
Di Malaysia pula, amalan pertanian bandar bukanlah fenomena baharu namun, pelaksanaannya terhad di bandar-bandar besar yang dibuat secara komersial oleh syarikat kecil.
Berdasarkan statistik Lembaga Pemasaran Pertanian Persekutuan (FAMA), perbelanjaan import buah dan sayur-sayuran negara telah melebihi RM8.5 bilion setahun.
Justeru, pergantungan sumber makanan dari pasar raya perlu dikaji semula bagi memenuhi permintaan populasi bandar di Malaysia yang dianggarkan mencapai 75% pada tahun 2021
“Lebih membimbangkan, pada bulan ini dijangka harga barangan keperluan meningkat sehingga 60 peratus khususnya ayam, daging dan sayur-sayuran.
“Sehubungan itu, pertanian bandar seharusnya menjadi mekanisme penting untuk diet yang pelbagai dalam kalangan warga bandar khususnya golongan B40 dan ia bukan lagi dipandang sebagai kegiatan masa lapang,” ujarnya lagi.
Tambah beliau, pengintegrasian pertanian dalam perancangan dan pembangunan perbandaran penting untuk pembangunan mampan dari segi pelbagai aspek dan keperluan kehidupan bandar termasuk bekalan bahan makanan, penghijauan persekitaran, pengurusan air dan bahan buangan bandar, pendidikan serta riadah.
Kerjasama bersepadu semua pihak
Bagi menjayakan matlamat ini, pelaksanaan pertanian bandar memerlukan kerjasama bersepadu daripada pelbagai jabatan dan agensi berkaitan antaranya Pihak Berkuasa Tempatan (PBT), Jabatan Pertanian, pertubuhan bukan kerajaan (NGO) dan persatuan penduduk.
“Strategi lain melibatkan integrasi aktiviti pertanian dalam sistem Perancangan Bandar seperti penghijauan persekitaran, landskap bandar dan penyediaan alternatif kawasan riadah berkonsepkan pertanian.
“Program ini melibatkan penduduk, sekolah, institusi dan usahawan pertanian bandar dengan kerjasama dan penglibatan pelbagai jabatan dan agensi yang berkaitan di peringkat negeri dan persekutuan,” ujarnya.
Jelas Haliza, program pertanian bandar juga bukan hanya terhad kepada komuniti, sebaliknya perlu dijalankan secara individu termasuk mereka yang tinggal di bangunan tinggi seperti flat dan pangsapuri.
Bagi mereka yang tinggal di kediaman bertingkat, terdapat kit pertanian vertikal untuk membolehkan mereka menjalankan aktiviti pertanian di atas bumbung bangunan.
“Pengalaman 15 negara telah menunjukkan bahawa aktiviti pertanian bandar membantu mencapai jaminan makanan, kepelbagaian diet dan diet bernutrisi.
“Justeru, program ini perlu disebar luas dan diperkukuh, apatah lagi dalam keadaan dunia mengalami ancaman keselamatan makanan dan inflasi,” tuturnya.
Haliza berkata, tanah-tanah terbiar boleh dimanfaatkan dengan menjalankan aktiviti pertanian walaupun dalam skala kecil melalui pendedahan kepada kaedah alternatif dan mesra pengguna seperti hidroponik, akuaponik, aeroponik, nutripot serta vertical farming.-RELEVAN