Memahami OPR dan kesan turun naiknya kepada pengguna

6 JULAI lalu, Jawatankuasa Dasar Monetari (MPC) Bank Negara Malaysia (BNM) membuat keputusan untuk meningkatkan Kadar Dasar Semalaman (OPR) sebanyak 25 mata asas (bps) kepada 2.25 peratus.

Ketika negara berhadapan inflasi dengan kenaikan harga pelbagai barang keperluan, kenaikan OPR sedikit-sebanyak menimbulkan kerisauan dalam kalangan rakyat. Lepas satu, satu perkara yang naik, siapa tidak risau?

Namun, penting untuk kita faham terlebih dahulu apakah yang dimaksudkan dengan OPR. Dengan memahami maksud dan mekanisme OPR, baru penilaian yang lebih adil dan rasional dapat dilakukan, sama ada kenaikannya akan memberi kesan kepada kewangan kita atau tidak.

Apa itu OPR?

Menurut Investopedia, kadar semalaman (overnight rate) bermaksud kadar faedah yang ditetapkan untuk pinjaman oleh sebuah institusi depositori (faham sahaja ia sebagai bank) daripada institusi depositori yang lain dalam pasaran semalaman (satu hari). Di Malaysia, ia disebut sebagai kadar dasar semalaman (overnight policy rate) kerana ia merupakan dasar yang ditetapkan oleh BNM.

Ya, betul apa yang anda baca. Bank boleh meminjam dari bank lain dan ia amalan biasa dalam industri perbankan. Jumlah wang dalam sesebuah bank berubah setiap hari, bergantung kepada aktiviti pinjaman yang dijalankan atau aktiviti pengeluaran dan deposit wang oleh pelanggannya.

Setiap hari, apabila tamatnya tempoh perniagaan, sesebuah bank mungkin mempunyai tunai yang kurang atau lebih daripada nilai yang sepatutnya, disebabkan aktiviti pinjaman, pengeluaran atau deposit pada hari tersebut. Jika sesebuah bank kekurangan tunai, ia akan menghadapi masalah kecairan untuk meneruskan operasi pada hari seterusnya. Oleh itu, bank lain yang mempunyai lebihan tunai akan membuat pinjaman kepada bank tersebut dan pinjaman tersebut dikenakan faedah. Kadar asas untuk faedah tersebutlah yang dikenali sebagai OPR.

Urusan bank dengan bank, kenapa kita terkesan?

Walaupun OPR menetapkan kadar faedah asas untuk pinjaman yang dilakukan antara bank dengan bank, ia turut memberi kesan kepada kos pinjaman kita sebagai pengguna. Jika kos pinjaman antara bank dengan bank meningkat, peningkatan itu akan dipindahkan kepada pelanggan. Begitu juga jika kos pinjaman tersebut berkurang, pelanggan juga akan merasai pengurangannya.

Perubahan OPR akan memberi kesan kepada kadar faedah pinjaman yang kita ambil. Ini termasuk pinjaman perumahan dan peribadi. Lebih tinggi OPR, lebih tinggi bayaran bulanan yang perlu dibayar. Namun, nilainya tidaklah terlalu besar memandangkan perubahan OPR kebiasaannya dalam nilai asas yang minimum. Apa-apa pun, rujuklah bank anda apabila berlaku perubahan dalam OPR untuk mendapatkan gambaran yang lebih jelas.

Dari perspektif ekonomi yang lebih makro, perubahan OPR juga memberikan kesan kepada tabiat perbelanjaan pengguna dan ia dijadikan instrumen untuk mengawal inflasi atau mengelakkan deflasi.

Sebagai contoh, ketika pandemik Covid-19 melanda negara sehingga kerajaan terpaksa melaksanakan Perintah Kawalan Pergerakan (PKP), OPR dikurangkan sebanyak 100 mata asas dalam tempoh enam bulan; daripada 2.75 peratus pada Januari 2020 kepada 1.75 peratus pada Julai 2020. 

Kadar 1.75 peratus – yang terendah dalam sejarah – dikekalkan selama hampir dua tahun. Pada Mei lalu, barulah ia ditingkatkan sebanyak 25 mata asas kepada 2.00 peratus dan sekali lagi meningkat minggu lalu, juga 25 mata asas kepada 2.25 peratus.

Keputusan dan penyataan OPR sejak 5 November 2019.

Sumber: Bank Negara Malaysia

Pengurangan OPR pada ketika itu perlu untuk merancakkan ekonomi yang sebahagian besarnya ditutup akibat PKP. Apabila OPR diturunkan, kos pinjaman pun akan berkurang. Ini akan memberikan lebih tunai di tangan rakyat untuk berbelanja dan membolehkan lebih ramai pengguna membuat pinjaman, termasuk syarikat-syarikat kecil yang terpaksa menanggung kerugian apabila ekonomi ditutup. Dengan cara ini, ekonomi negara boleh terus bergerak walaupun perlahan disebabkan pandemik.

Begitu juga, apabila ekonomi sedang rancak dan wujud ancaman inflasi yang pesat, OPR akan dinaikkan untuk mengawal harga barang. Teorinya, dengan kenaikan OPR, pengguna dan perniagaan akan kurang meminjam serta kurang berbelanja. Ini dapat mengelakkan kenaikan harga barang yang disebabkan oleh tarikan permintaan (demand pull inflation).

Kesan kepada pengguna

Pensyarah Kanan Putra Business School (PBS), Prof. Madya Dr. Ahmed Razman Abdul Latiff  berkata, kenaikan OPR kepada 2.25 peratus minggu lalu adalah disebabkan peningkatan kadar inflasi pada Mei kepada 2.8 peratus dan kadar inflasi yang semakin tinggi di peringkat global.

Menurut beliau, peningkatan OPR akan menyebabkan kos pembiayaan dan pinjaman individu serta perniagaan meningkat. Ini akan mengurangkan permohonan pinjaman dan perbelanjaan seterusnya  menggalakkan simpanan.

“Jika ini berlaku, permintaan terhadap barangan dan perkhidmatan akan berkurang berbanding penawaran, menyebabkan harga barang serta kadar inflasi turun.

“Namun, bagi mereka yang ada pinjaman perumahan dan peribadi, kos bayaran bulanan akan meningkat. Walau bagaimanapun, kadar OPR sekarang masih rendah berbanding kadar OPR sebelum pandemik iaitu 3.25 peratus (Mac 2019). Ini bermakna kos bayaran bulanan masih lagi rendah berbanding sebelum pandemik,” katanya kepada Relevan.

Jelas Ahmed Razman, disebabkan purata gaji telah turun kira-kira sembilan peratus pada 2020, sesetengah peminjam akan tetap terkesan dengan kenaikan OPR.

Dari segi inflasi pula, beliau berpandangan kenaikan OPR tidak akan memberi kesan yang besar kepada harga barang.

“Secara teorinya, OPR mampu memperlahankan inflasi kerana ia akan mengurangkan permintaan terhadap bekalan tetapi disebabkan kenaikan OPR ini masih rendah dan minimum, impak terhadap inflasi mungkin agak minimum.

“Lebih-lebih lagi, kadar inflasi pada masa sekarang lebih dipengaruhi oleh harga kawalan dan subsidi,” katanya. – RELEVAN