SUSUR galur Borneo Komrad sebagai sebuah pertubuhan boleh dijejak sehingga tahun awal Mukmin Nantang di Universiti Malaysia Sabah (UMS).
Ketika semangatnya menyala-nyala mahu berorganisasi, Kelab Sastera Mahasiswa (KARMA) UMS menjadi perumah pertama.
Sebab itu, gerakan yang dibuat Borneo Komrad ada darah seni yang pekat. Paling jelas, konsep pendidikan yang diterapkan dalam Sekolah Alternatif.
“Konsep sekolah kami ialah improvisasi. Ilhamnya dari seni teater sebab kami pun ramai yang datang dari latar belakang teater.
“Apabila datang buat sekolah awalnya, kami tiada konsep atau falsafah pendidikan. Kami datang mahu ajar ABC, itu saja. Awalnya begitu.
“Tapi bila dah buka sekolah beberapa tahun, saya mula meneliti kawan-kawan dalam lapangan ini. Apa yang mereka buat? Apa yang kita bangunkan sebenarnya?
“Kami tidak ada idea untuk bangunkan modul sebab kami percaya, setiap tempat harus berbeza modulnya. Cuma kami ada konsep, iaitu improvisasi.
“Dalam improvisasi, kami percaya bahawa bentuk pendidikan itu tidak selari. Bukan satu hala. Dia boleh jadi spontan, dua hala – dia boleh jadi bermacam-macam cara,” jelasnya.
Alat perubahan bangsa
Bagi Mukmin, pendidikan tidak boleh kaku. Mengambil ilham dari pementasan teater, mereka tahu tujuan akhir tapi sepanjang pementasan, mungkin berlaku masalah teknikal yang memerlukan mereka untuk mengimprovisasi.
Ini tidak cocok dengan sistem pendidikan perdana yang mengutamakan silibus. Walau apa yang terjadi, silibus perlu dihabiskan. Di Sekolah Alternatif, keutamaannya ialah ruang yang selamat untuk kanak-kanak belajar.
Sekolah Alternatif dibuka bukan dengan semangat pendidikan kebajikan yang diromantiskan – bukan tentang keseronokan mengajar, sukakan kanak-kanak, kasihankan golongan terpinggir atau motivasi-motivasi muluk lain.
“Kami datang untuk melawan,” tegas Mukmin. “Kami nak tunjukkan yang sekolah boleh dibangunkan oleh anak muda dan mahasiswa tanpa bantuan kerajaan. Yang sebenarnya, kalau kerajaan buat, boleh jadi lebih bagus.
“Kalau mahasiswa boleh ajar ratusan kanak-kanak membaca dan menulis, kenapa kerajaan tak boleh buat?”
Data tentang ratusan ribu pelajar sekolah kebangsaan tidak mahir membaca melintas dalam kepala.
“Kalau isunya tentang bajet, kenapa mahasiswa boleh buat?”
Carta pai belanjawan negara yang bahagiannya terbesarnya selalu dalam sektor pendidikan menyusup dalam fikiran.
“Jiwanya adalah untuk pembebasan. Sebab itu kami selalu sebut, pendidikan ialah alat perubahan bangsa,” kata Mukmin.
Dari sekolah jadi universiti
Dengan segala konsep dan falsafah pendidikan radikal yang dipegang, Sekolah Alternatif bukan sekadar mengajar kemahiran membaca, menulis dan mengira. Mereka tambah satu lagi M yang maha mustahak pada 3M, iaitu kemahiran manusiawi.
Para pelajar, tanpa mengira umur, akan dirai dalam majlis konvokesyen jika berjaya menguasai kemahiran asas, iaitu menulis, membaca dan mengira. Setakat ini, sudah tiga majlis konvokesyen diadakan.
Namun, ada yang tidak mahu meninggalkan sekolah selepas konvokesyen. Jadi, mereka direkrut dalam kelas lanjutan dan diajar, apa yang disebut Sekolah Alternatif sebagai pengukuhan literasi.
“Bukan sekadar boleh membaca dan menulis ayat pendek, kami mahu mereka boleh berlakon, menulis artikel, menulis skrip teater sendiri, menulis lagu.
“Itu pengukuhan literasi bagi kami. Dia boleh baca dan bedah karya sastera. Dia tonton filem, boleh bedah filem.
“Pelajar kami ada yang berusia 17 hingga 21 tahun. Mereka masih mahu belajar. Sebab itu, Julai ini, kami akan lancarkan Universiti Alternatif,” kongsi Mukmin, mendedahkan visi besar Borneo Komrad dalam cabang pendidikan mereka.
Belajar untuk komuniti
Idea penubuhan universiti tersebut bermula dengan sangat asas. Pelajar-pelajar yang sudah bergraduat dari Sekolah Alternatif – yang masih mahu terus belajar – diajak berbincang tentang maksud universiti dari mata mereka.
Mukmin dan guru-guru alternatif menyediakan 20 soalan untuk dibincangkan bersama. Semuanya untuk memerah idea daripada pelajar sendiri berkenaan konsep, tujuan dan bentuk universiti yang mahu dibangunkan.
“Kami dah susun semua idea-idea itu. Julai ini kami akan lancarkan Universiti Alternatif. Fokusnya adalah untuk mereka boleh mendalami ilmu yang lebih luas.
“Mereka boleh tahu sejarah sendiri, sejarah Bajau Laut. Sejarah hak komuniti mereka. Mereka mahu belajar banyak, tentang politik, undang-undang, bahasa, alam marin, hutan.
“Universiti ini tidak ada birokrasi sangat tapi lebih kepada nilai universiti sebagai sebuah gedung ilmu. Tempat kita meneroka ilmu yang lebih luas. (Supaya) nanti mereka boleh bangunkan kajian-kajian tentang etnik mereka sendiri, komuniti mereka,” kata Mukmin. – RELEVAN